اختراع چاپ در چین


آسوریان چند هزار سال پیش از میلاد بر کارت ویزیت خشت‌هایی از گل‌ رس مُهر می‌زدند. انگشترهای خاتم نیز که در زمان باستان استفاده می شد کارت ویزیت بر همین اساس کار می کرد، چاپ باسمه کارت ویزیت نیز قرن‌ها قبل از گوتنبرگ در چین شناخته شده بود، در دوران حکومت سلسله تانگ در چین (۹۰۶-۶۱۸)، قدیمی‌ترین نمودهای صنعت چاپ دیده شده است. در این دوره کارت ویزیت ، نقش‌ها بر روی صفحه‌ای چوبی حکاکی، و بعد بر روی پارچه چاپ می‌شد. اولین اشاره به چاپ، در سال ۵۹۳ و یک فرمان حکومتی کارت ویزیت چینی است که در آن، امپراتور ون‌تی، دستور می‌دهد تصاویر کارت ویزیت و متون بودایی را چاپ کنند. این متون را اول بر قطعه‌ای کاغذ نازک می‌نوشتند و بعد آن را بر صفحه‌ای چوبی می‌چسباندند و متن را بر کارت ویزیت روی چوب حکاکی می‌کردند تا یک «زینک» چوبی بسازند و از آن کارت ویزیت برای چاپ متن استفاده کنند. کارت ویزیت این شیوه زمان زیادی می‌برد، چرا که هر صفحه از کتاب باید بر یک کارت ویزیت صفحه چوبی جداگانه حکاکی می‌شد.

کارت ویزیت و چاپ تراکت

چاپگر ماتریسی، با حرکت انتخوابی مجموعه ای از سوزن ها و ایجاد نقاط تشکیل دهنده یک کاراکتر، چاپ تراکت کاراکتر مورد نظر را چاپ می کند. مکانیزم چاپگر ماتریسی،چرخشی کارت ویزیت نیست بلکخ در آن از یک ردیف  تا سوزن استفاده می شود. چاپگرهایی با تفتیک کارت ویزیت پذیری کم، معمولا از 7 تا 9 سوزن و چاپگرهایی با تفکیک پذیری زیاد از 18 تا 24 سوزن استفاده می کنند. هر چه تعداد سوزن ها بیشتر باشد، حروف چاپ شده به شکل واقعی خود شبیه تر خواهند بود. شکل کاراکتر ها در ROMذخیره می شوند.  ROM تعیین  می نماید چاپ تراکت که کدام یک از سوزت ها باید به نوار جوهر،ضربه تراکت بزنند. فرآیند ضربه در روش های سنتی انتقال مرکب به کاغظ به کار می رود. در این روش، کاغذ، حروف و نوار جوهر با هم پرس می شوند. چاپگرهای ضربه ای سوزن ها را به نوار جوهر می فشارند تا کاراکتر مورد نظر بر چاپ تراکت روی کاغذ چاپ شود. چاپگرهای ضربه ای، دارای 7، 9، 18 یا 24 سوزن است. این سوزن ها با سیم پیچ کنترل می شوند. یک کفشک که کارت  ویزیت در شیار یک میله استوانه ای در گیر است، هد چاپگر را در عرض ناحیه چاپ حرکت می دهد.


سنگ قابل چاپ

هر سنگی که متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می‌بست، برای چاپ حدود هفتصد و پنجاه نسخه ملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ چاپ تراکت قابل چاپ نبود. اگر چه دربارة شروع چاپ سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد، به نظر می‌رسد چاپ سنگی را برای اولین بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه‌اندازی کرد. میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال 1250 قمری راه انداخت. چاپخانة سنگی طی مدت کوتاهی در تهران و بعد اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تأسیس شد و بیش از پنجاه سال تنها روش چاپ کارت ویزیت در ایران بود و تا اواخر دورة قاجار، هر چه در ایران چاپ می‌شد، به روش چاپ سنگی بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران، چاپ سربی در ایران راه‌اندازی شده بود، ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن، پس از ورود چاپ سنگی، کنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دورة قاجار دوباره حروف سربی و استفاده از آنها رایج گردید. 

چاپ سنگی

در روش چاپ سنگی ، تصویر را معمولاً به صورت واژگون با مداد مرکب که محتوی صابون یا چربی است ، روی سنگ یا صفحة فلزی رسم چاپ تراکت می‌کنند. اسید چرب این مرکب، صابون نامحلولی روی صفحه می‌سازد که مرکب چاپ را به خود می‌گیرد و آب را رد می‌کند. سپس طرح رسم شده روی صفحه را به وسیلة صمع عربی و محلول جوهرشوره (تیزاب) ثبات می‌بخشند. تیزاب اطراف نقشها را کمی می‌خورد و به این ترتیب نقش به صورت برجسته کارت ویزیت باقی می‌ماند. پس از شستن تصویر با تربانتین و آب، صفحة فلزی یا سنگی آماده می‌شود تا مرکب چاپ را با نورد روی آن بمالند و به این ترتیب تصویر روی کاغذ چاپ شود. 

حروف متحرک در چاپ

حروف متحرک را چینی‌ها اختراع کردند، ولی گوتنبرگ که حرفه‌اش زرگری بود. آلیاژ مناسب برای ریخته‌گری حروف را از سرب  چاپ تراکت و آنتی‌مو‌آن به دست آورد و نسبت هر یک از این دو فلز را به گونه‌ای انتخاب کرد که حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند؛ وی برای مرکب چاپ هم فرمول مناسبی یافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشکلات عمل چاپ را میسر و اجرایی نمود. تقریباً بیست سال پس از نخستین تلاشهای گوتنبرگ در امر چاپ، با استفاده از سطوح برجسته در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون چاپ در حدی مختصر و محدود رواج یافت. کارت ویزیت دستگاه چاپ گوتنبرگ، به علت هزینه‌های بسیار زیاد فقط برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین جهت تا مدتهای طولانی استقبال چندانی از آن نشد. سیصد سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمایشنامه‌نویسی آلمانی به نام «آلوئیس زنه فلدر» چاپ سنگی یا «لیتوگرافی» را در سال 1796 میلادی اختراع کرد.